Op een bepaald ogenblik moeten wij ons allemaal afvragen hoeveel successierechten onze erfgenamen zullen moeten betalen. Wat als u hen geld zou kunnen besparen? Alvorens deze vraag te beantwoorden, is het van belang om de belangrijkste basisprincipes in herinnering te brengen.
Het concept van wereldwijd vermogen
Een belastingplichtige die in België woont en gedomicilieerd is, kan activa (roerende en/of onroerende) hebben die zich in België bevinden, maar ook elders in de wereld.
In geval van overlijden van deze belastingplichtige zal zijn of haar nalatenschap in België worden opengesteld. In België moet een aangifte van nalatenschap worden gedaan. Er zullen dus Belgische successierechten verschuldigd zijn. De goederen van de nalatenschap zullen zowel de goederen omvatten die zich in België bevinden als die dat zich buiten het Koninkrijk bevinden. De Belgische wet bepaalt dat er successierechten verschuldigd zijn op wereldwijde vermogens.
Naast de in België verschuldigde successierechten is het mogelijk dat er in een ander land ook belastingen verschuldigd zijn. Dit zal het geval zijn als de nalatenschap onroerende goederen buiten België omvat, zoals bijvoorbeeld in Frankrijk. Er zal ook een verklaring van erfrecht in Frankrijk moeten worden ingediend en daar zullen successierechten moeten worden betaald. Deze successierechten kunnen worden afgetrokken van de successierechten die in België verschuldigd zijn. In de Belgische verklaring van erfopvolging moet een speciale vermelding worden gemaakt. Dit gaat niet automatisch.
Verschillende successierechten afhankelijk van de regio
Sinds 1989 hebben de gewesten de bevoegdheid om wetten uit te vaardigen op vlak van successierechten. Om te bepalen welk gewest bevoegd is, moet u kijken naar de plaats waar de overledene zijn woonplaats had gedurende de vijf jaar die aan zijn overlijden voorafgingen.
Progressieve tarieven met betaling in schijven
De successierechten zijn progressief en de betaling gebeurt in schijven, net zoals de inkomstenbelasting. Hoe groter de nalatenschap, hoe hoger de geldende tarieven. Zij schommelen tussen 3 en 30% in rechte lijn (echtgenoten, wettelijk samenwonenden, ouders, kinderen) in Wallonië en Brussel. In Vlaanderen variëren de tarieven tussen 3 en 27%. Het hoogste tarief is van toepassing zodra het vermogen 500.000,01 € bereikt. Tussen broers en zusters, ooms en tantes, gaan de tarieven omhoog. Tussen andere mensen kunnen zij 80% bereiken.
Voorbeeld
De heer X, een Waal, overlijdt en laat een zoon als erfgenaam na. Tijdens zijn leven had hij een bankrekening met een saldo van 100.000 euro op het moment van zijn overlijden. De tarieven voor rechtstreekse lijnen zijn van toepassing. In de praktijk betekent dit een successierecht van 5.625 euro.
Er zijn bepaalde vrijstellingen en verminderingen, zoals bijvoorbeeld met betrekking tot de gezinswoning.
Twee manieren om te besparen op successierechten met een goede voorbereidingsplan
Aangezien successierechten door de progressieve tarieven vaak duur zijn, is het de moeite waard om beroep te doen op successieplanning. Dit kan overwogen worden op het ogenblik van de verwerving van een goed, maar ook daarna. Met andere woorden: hoe kunt u minder successierechten betalen?
1. Schenkingen
Een ouder kan bijvoorbeeld besluiten een schenking te doen aan zijn of haar kinderen. Hij of zij kan het volle-eigendomsrecht op bezittingen geven, of het eigendom geven met voorbehoud van het vruchtgebruik. In dit geval geeft hij of zij alleen het blote eigendom. De schenker behoudt de inkomsten en het beheer van het eigendom. Bij het overlijden van de schenker wordt de volledige eigendom opnieuw verdeeld op het hoofd van de schenker. De schenking kan ook geschieden door te voorzien in een lijfrente voor hem. Er kunnen andere regelingen worden getroffen.
Een schenking kan geregistreerd worden en zo onderworpen worden aan schenkingsrecht. In sommige gevallen is het zelfs verplicht de schenking te registreren. De schenking van een goed moet namelijk noodzakelijkerwijs voor een notaris geschieden. Belgische notariële akten moeten geregistreerd worden. Er zal dus schenkingsrecht (van toepassing op onroerend goed) verschuldigd zijn, en de tarieven zijn vergelijkbaar met die van de successierechten. Er is geen verlaagd tarief zoals voor roerende goederen.
De schenking van roerende goederen (bankrekening, kunstwerk, enz.) kan echter bij onderhandse overeenkomst of bij notariële akte geschieden. In het eerste geval kunnen de partijen beslissen of zij de akte al dan niet laten registreren. Als het ter registratie wordt aangeboden, moet het verlaagde tarief van de schenkingsrechten worden betaald (3% in rechte lijn in Brussel en Vlaanderen en 3,3% in rechte lijn in Wallonië). In het tweede geval (notariële akte) zal het verlaagde tarief van de schenkingsrechten verschuldigd zijn.
Terug naar ons voorbeeld voor de besparing op de successierechten
Mijnheer X heeft een rekening met 100.000 €. Hij besluit deze rekening aan zijn zoon over te dragen. Hij kan dit geschenk geven zonder het te registreren. In dat geval is er geen schenkingsrecht verschuldigd, maar moet hij wel drie jaar na de datum van de schenking overleven. Anders zijn er successierechten verschuldigd. Hij kan besluiten het geschenk te registreren, zelfs verscheidene jaren nadat het gedaan werd. In dat geval is het tarief van 3,3% van toepassing. Dit betekent een schenkingsrecht van 3.300 €. Dit betekent een besparing van ten minste 2.325 €. Deze besparing kan nog meer oplopen zijn als het om grotere bedragen gaat.
Als voor het goed een notariële akte werd opgemaakt of als de onderhandse akte ter registratie werd voorgelegd, wordt het schenkingsrecht betaald en is er geen successierecht meer verschuldigd in geval van overlijden van de schenker. Door de registratie krijgt de akte een vaste datum en worden eventuele geschillen vermeden. Anderzijds, als de onderhandse akte niet ter registratie wordt aangeboden, en als de schenker binnen drie jaar na de schenking overlijdt, wordt het geschonken goed deel van de nalatenschap en zijn de erfgenamen successierechten verschuldigd. In Vlaanderen is momenteel een hervorming aan de gang die deze periode verlengt tot vier jaar na het overleven van de schenker van de niet-geregistreerde schenking. Deze wijziging zal naar verwachting op 1 juli van kracht worden.
2. Legaat aan een verre erfgenaam: Hoe kan men de hoge successierechten verminderen?
Zoals eerder gezegd: de successierechten zijn hoog in België. Indien de belastingplichtige tijdens zijn leven geen voorzieningen treft en bijvoorbeeld neven als erfgenamen nalaat, kunnen de hoogste tarieven oplopen tot 55% in Vlaanderen en 70% in Wallonië en Brussel.
Hoe kunt u geld besparen als u alleen verre erfgenamen hebt?
In Vlaanderen zal het voor elke erfenis die vanaf 1 juli 2021 wordt opengesteld, mogelijk zijn om bij authentiek testament (ten overstaan van een notaris) een bedrag tot 15.000 euro tegen een verlaagd tarief van 3% (in plaats van 25%) na te laten aan een broer, een zus, een neef of zelfs een vriend die geen deel uitmaakt van de familie.
Een andere mogelijkheid bestaat al enige tijd: het duo-legaat. De persoon die wil plannen kan een testament opstellen en nalaten aan één of meer verenigingen of stichtingen (waarvoor een laag successierecht geldt). Deze zijn verantwoordelijk voor de betaling van de successierechten, met inbegrip van die door de neven verschuldigd zijn. De verrichting maakt het mogelijk om geld te besparen op de successierechten, maar ook om een goed doel te helpen. Om de operatie te laten werken, moet men er echter voor zorgen dat de vereniging of stichting genoeg geld van het legaat ontvangt om het te aanvaarden. In ruil daarvoor zal de vereniging of stichting de administratieve procedures moeten afhandelen en de successierechten moeten betalen. In Vlaanderen zal het voordeel van het duo-legaat onbestaande worden ten gevolge van de ondernomen hervorming. Voor personen die in Vlaanderen gedomicilieerd zijn en een testament hebben opgesteld dat een duo-legaat ten gunste van derden bevat, is het raadzaam om het te wijzigen.
Houd de internationale regels in het oog
Er moet ook aandacht besteed worden aan de belastingheffing in het land van de schenker, van de erfgenaam. Elk land heeft namelijk zijn eigen regels en het is mogelijk dat ook daar schenkings- of overdrachtsrechten verschuldigd zijn. Er zijn zeer weinig overeenkomsten ter voorkoming van dubbele belastingheffing tussen België en andere landen met betrekking tot schenkingen en overdrachten. Er kan dus sprake zijn van dubbele belastingheffing.
